Poznaj 10 tez o schizofrenii!

1. Schizofrenia jest chorobą

• jest zaburzeniem czynności psychicznych i somatycznych,
• powoduje obiektywne lub subiektywne cierpienie,
• wymaga leczenia,
• jest wydarzeniem losowym, jak każda choroba,
• nikomu nie można przypisywać winy za zachorowanie, zwłaszcza samemu choremu i jego rodzinie.

2. Schizofrenia jest chorobą o wielu wymiarach

• niejasna pozycja: jedna choroba (monogeniczność) lub grupa chorób o podobnych mechanizmach powstania (poligeniczność) lub grupa różnych chorób (hetrogeniczność),
• przyczyny nieznane, najprawdopodobniej wieloczynnikowe,
• jest nie tylko chorobą mózgu,
• podstawowe zaburzenie dotyka mózgu, tzn. ośrodkowych struktur lub mechanizmów neuronalnych, wywierających rozległy wpływ na wiele czynności neuropsychicznych - stanowi ono o podatności na zachorowanie,
• zaburzenie to może być skutecznie kompensowane przez naturalne mechanizmy,
• ich załamanie wyzwala ostre kryzysy chorobowe,
• wysiłek kompensacyjny i ostre kryzysy mogą wywierać wpływ utrwalający zaburzenia,
• objawy i przebieg choroby są różnorodne, kształtowane przez: trwały czynnik podatności, okresowego załamywania się mechanizmów, kompensacyjnych i wpływ czynników utrwalających,
• poza mechanizmami chorobowymi, są zachowane liczne mechanizmy zdrowe.

3. Schizofrenia jest nie tylko chorobą

• jest także doświadczeniem chorej osoby i grupy bliżej otaczającej tę osobę (zwłaszcza rodziny), ponieważ wiąże się z różnorodnymi kryzysami,
• u osoby: poczucia rzeczywistości, poczucia tożsamości, poczucia autonomii, poczucia sprawności, poczucia nadziei, poczucia sensu, poczucia istnienia,
• w grupie: więzi, wolności, zaufania, współdziałania, aktywności, powinności, pozycji, (statusu),
• nierzadko łatwiej unieść ciężar choroby niż wyzwolonych jej przebiegiem doświadczeń,
• to doświadczenie miewa własną dynamikę, może prowadzić do rozwoju lub do regresji.

4. Schizofrenia nie jest chorobą dziedziczną

• stopień pokrewieństwa nie determinuje zachorowania, lecz koreluje z jego ryzykiem,
• nie wiadomo co jest przenoszone – najprawdopodobniej sprzyjająca zachorowaniu cecha podatności, a nie sama choroba,
• nieznany jest model przenoszenia – najprawdopodobniej poligeniczny i wieloczynnikowy,
• analiza asocjacji i sprzężeń genetycznych – dotąd bez konkluzji.

5. Schizofrenia nie jest chorobą nieuleczalną

• rokowanie jest zróżnicowane i indywidualnie trudne,
• znane są postacie ograniczone do jednego epizodu, późne poprawy i późne wyzdrowienia,
• można skutecznie pomóc w uwolnieniu chorego od objawów lub w ich ograniczeniu, a także w ograniczeniu następstw indywidualnych i społecznych,
• wymagana jest pomoc wszechstronna, wytrwała, ofiarna.

6. Jest schizofrenia - nie ma „schizofreników”

• można dostrzec i chore, i zdrowe aspekty funkcjonowania u każdej chorej osoby,
• nie ma następstw bezwzględnie trwałych,
• nie ma podstaw ani potrzeby uniformizacji osób chorych przez zastępowanie ich indywidualności etykietą diagnostyczną, negatywnie brzmiącym stereotypem, nazwa cechach piętna (stygmatu).

7. Chory na schizofrenię nie przestaje być człowiekiem, osobą, obywatelem - jak każdy z nas

• choroba nie podważa człowieczeństwa chorych,
• choroba nie narusza ludzkiej godności osoby,
• choroba nie ogranicza praw (poza wyjątkowymi sytuacjami),
• choroba nie pozbawia ani słabości, ani talentów, choć może je uwypuklać lub ograniczać.

8. Chorzy na schizofrenię nie zagrażają innym bardziej niż osoby zdrowe

• większości czynów agresywnych i zabronionych przez prawo dopuszczają się zdrowi, a nie chorzy,
• względna częstość czynów przeciw zdrowiu i życiu jest w grupie chorych prawdopodobnie większa niż w populacji ogólnej, pozostaje ona jednak na podobnym poziomie od dziesiątków lat, a ofiarami są najczęściej osoby bliskie,
• wielu zagrażającym czynom osób chorych można by zapobiec, gdyby problem wcześniej rozpoznano i wcześniej podjęto odpowiednie postępowanie,
• ryzyko samobójstwa znacznie przewyższa ryzyko agresji.

9. Chorzy na schizofrenię oczekują szacunku, zrozumienia i pomocy

• szacunku - od wszystkich. Przeciw: zabobonom, stereotypom, stygmatom, odtrąceniu, marginalizacji,
• zrozumienia - od środowisk opiniotwórczych i kulturotwórczych. Przeciw: niewiedzy, bezduszności, obojętności, pozorom i fałszowi,
• pomocy - od środowisk samarytańskich. Przeciw: uprzedmiotowieniu, instrumentalizacji i porzucaniu.

10. Schizofrenia rzuca światło na pytania egzystencjalne wspólne chorym i zdrowym

• o granice poznawalności świata i własnych przeżyć,
• o granice między złudzeniem a rzeczywistością,
• o kryteria prawdy i fałszu,
• o relacje między wolnością a odpowiedzialnością,
• o granice i determinanty tożsamości,
• o sens życia,
• o jego metafizyczne odniesienia.

Kraków, 24-25 listopada 2000

* Przygotowane w toku prac polskiej grupy międzynarodowego programu zapoczątkowanego przez Światowe Stowarzyszenie Psychiatryczne, skierowanego przeciw piętnu i dyskryminacji pod hasłem: „Schizofrenia – otwórzcie drzwi” (Schizophrenia – Open the Doors).
Zapis stanowi próbę sformułowania wspólnego stanowiska, które wychodząc z dobrze uzasadnionych twierdzeń współczesnej psychiatrii, stanowić może jednocześnie podstawę wielostronnej dyskusji społecznej nad postawami społecznymi wobec schizofrenii, a zwłaszcza wobec osób, które na te chorobę cierpią.

Autor:
Krajowy Koordynator programu: dr.med Andrzej Cechnicki
Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Psychiatrii i Opieki Środowiskowej
Kraków, pl. Sikorskiego 2/8, tel: 012 - 422 56 74